AKRAN ZORBALIĞI

AKRAN ZORBALIĞI NEDİR? Pişkin, okul zorbalığını, bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden daha güçsüz olan öğrencileri bilerek ve isteyerek, sürekli bir biçimde fiziksel olarak, sözel olarak, dedikodu ve söylenti çıkarıp yayarak, para ya da diğer eşyalarını zorla alarak, tehdit ederek, eşyalarına zarar vererek ya da arkadaş grubundan dışlayıp yalnızlığa terk ederek rahatsız etmesi ile sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türü olarak tanımlamaktadır (3) Fiziksel, sözel, sosyal ve siber zorbalık olmak üzere dört tip zorbalık mevcuttur. Fiziksel zorbalık; fiziksel davranışları içeren zorbalık çeşididir. Dövmek, vurmak, incitmek, tekme atma, eşyalara el koyma gibi davranışlar fiziksel zorbalığa örnek verilebilir. Sözel zorbalık, sözel davranışlar içeren zorbalık çeşididir. Küfür etmek, alay etme, lakap takmak, küçük düşürücü ve incitici sözler söylemek sözel zorbalığa örnek olarak verilebilir. Psikolojik zorbalık, psikolojik bağlamda davranışlar içeren zorbalık çeşididir. Çocuğu yalnızlığa itmek, duygusal baskı, oyunlara katmamak ve arkadaş çevresinde yok saymak gibi davranışlarla örneklendirilebilir. Siber zorbalık, teknolojik aletleri kullanarak zarar verici davranışlarda bulunmaktır. Sosyal paylaşım sitelerinden iftira, dedikodu yaymak, kişiye özel bilgileri paylaşmak gibi davranışlarla örneklendirilebilir (5)       Zorbalığın ayırt edici özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kasıtlı olarak ve sürekli olarak zarar verme/rahatsız etme amacı vardır. Zorbalık defalarca tekrarlanan bir davranış şeklidir. 
• Zorba ve mağdurlar bazen bir kişi bazen de grup şeklinde olabilir. Okullarda gerçekleşen zorbalık olaylarında kurbanlar genelde tek kişidir.
• Zorbalık yapan grup veya birey zorbalığa maruz kalan grup veya bireyden daha güçlüdür. Güç eşitsizliği söz konusudur.
• Zorbalığa uğrayanlar kendilerini koruyamayacak durumdadırlar ve çaresizlik hissetmektedirler. 
• Zorbalık yapan grup veya birey zorbalık davranışından zevk duymaktadır (3)

Zorbalığın uzun dönemde, öğrencilerin kişilik yapısı üzerine olumsuz etkileri görülebilmektedir. Zorbalığa uğrayan öğrencilerin benlik saygılarında düşme yaşanmaktadır. Yapılan araştırmalara bakıldığında kişinin kendini algılama düzeyinin yüksek olması, bir başka deyişle kendine olan saygısının yüksek olması, zorbalık davranışlarının ortaya çıkmasını engelleyebilmektedir. Benlik saygısının yüksek olmasıyla birlikte zorbalık davranışının azaldığı görülmüştür (1)  Ebeveynler, çocuklarının zorbalığa maruz kaldıklarını ya da çocuklarının zorbaca davranışlar gösterdiğini öğrendiklerinde nasıl bir strateji izleyecekleri çok önemlidir. Bununla ilişkili olarak ailelere şu önerilerde bulunulabilir:

• Aileler çocuklarının diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularını, çocuklarına yansıtmaktan kaçınmalıdır. Çocuklar istemeyerek de olsa ailelerinin duygularından etkilenmekte ve bu etkilenme onların davranışlarına yansıyabilmektedir. 
• Ailelerin çocuklarıyla daha fazla ortak zaman geçirmeleri, onları dinlemeleri ve iyi ilişkiler kurmaları gerekmektedir. 
• Ailelerin belli zamanlarda çocuklarını üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını ve bu durumun nasıl olduğunu sorması çocuklarının zorbalığa kurban veya zorba olarak katılmasını önlemede faydalı olacaktır. 
• Ailelerin çocuklarına karşı aşırı yönlendirmeci davranışlardan kaçınması faydalı olacaktır.
• Çocuğu zorbalığa karışan ebeveynin öncelikle çocuğunu dikkatle dinlemesi, çocuğuna nasıl yardım edebileceğini üzerinde düşünmesi, okul ile işbirliği yapması ve olanak varsa okul dışındaki uzmanlardan da destek alarak çözüm üretmede işbirlikçi yaklaşımları kullanması önerilmektedir.
• Ailelerin sorunu öğrendiğinde soğukkanlı davranması sorunu daha da güçleştirmemek için önemlidir.
• Zorbalığın nerede meydana geldiğini, nasıl oluştuğunu öğrenmek ailelerin yapması gerekenler arasında yer almaktadır. 
• Ailelerin çocuklarıyla birlikte beyin fırtınası yaparak nasıl yardımcı olabileceğini araştırması, duruma erken müdahale de önemlidir. Bu konuda okul psikolojik danışmanı ile iletişim kurularak uygun iletişim ve tartışma becerileri hakkında bilgi alınması yerinde olacaktır. 
• Ailelerin çocuklarının düşünceleri, duyguları ya da sosyal tercihleri hakkında yargılayıcı olamaması gerekmektedir. Eleştiriler çocuğun kendini daha da kötü hissetmesine neden olacaktır. Ailelerin her davranışından önce kendisine "Ona nasıl yardımcı olabilirim?" diye sorması önerilmektedir. 
• Aile başka ebeveynlerle ve öğretmenlerle (eğer çocuk da istiyorsa veya aile çocuğunun kendini daha iyi hissedeceğini düşünüyorsa) konuşarak ortak çözüm yolları belirlemeye çalışması yararlı olabilir. Ancak aile çocuğunu bunun için zorlamamalı çocuğunun hazır olduğundan emin olduğunda bu çözüme başvurmalıdır (4)

Yararlanılan Kaynaklar: 1.Kandemir, M., & Özbay, Y. (2009). Sınıf içinde algılanan empatik atmosfer ile benlik saygısı arasındaki etkileşimin zorbalıkla ilişkisi. İlköğretim Online, 8(2). 2. Külcü, Didem Polat (2015). Çocuklarda Akran Zorbalığı ve Benlik Saygısının İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri  Enstitüsü  Hemşirelik Anabilim Dalı, Mersin. 3.Pişkin M. Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2002; 2(-): 531-562. 4.Totan, T. Okulda Zorbalığı Önlemede Eğitimcilere ve Ebeveynlere Öneriler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2).        www.camlicakoleji.com.tr